Węgiel – skała, która rewolucjonizuje świat.

Polska to kraj, w którym szczególnym szacunkiem darzy się górników. Przemysł górniczy to Polska tradycja i duma Śląska (południowy region Polski). Corocznie, na początku grudnia, uroczyście obchodzona jest „Barbórka”, wielkie święto górników. Dziś jednak węgiel to nie tylko źródło ciepła, z którym powszechnie jest kojarzony. Swoje zastosowanie znajduje w kosmetologii, medycynie, sztuce, jubilerstwie….i przemyśle kosmicznym. Jego kolejne wcielenie – grafen rewolucjonizuje nowe technologie i wypiera krzem. Paradoksalnie też może przyczynić się do bardziej ekologicznego sposobu wytwarzania energii.

Czym jest węgiel? To skała osadowa, która powstała ze szczątków roślin około 300 – 400 mln lat temu. Pierwsi węgiel jako źródło energii zaczęli wykorzystywać Chińczycy już 3,5 tys. lat temu. Współcześnie wydobywa się go w 100 krajach świata, również w Polsce. 3/4 wydobywanego węgla wykorzystuje się do generowania elektryczności.

Początki górnictwa w Polsce sięgają XVI wieku, jednak jego rozwój przypada na drugą połowę XVIII wieku – wówczas znalazł swoje zastosowanie w hutnictwie. Najstarsza kopalnia odkrywkowa znajdowała się w Murckach (dzielnica Katowic – jednego z najważniejszych miast Śląska), co potwierdzają dokumenty z 1657 roku. Sto lat później rozpoczęto w niej wydobycie podziemne, które jest kontynuowane. Dzięki nim Polska nabrała pełnego wymiaru 3D: w pionie wznosi się ponad 2km w górę i schodzi ponad 1,2 km w głąb ziemi! Mamy jedne z najgłębszych kopalń węgla na świecie.

Z ponad 30 polskich kopalni, tylko w jednej i jedynej takiej w Europie – kopalni Guido – można zjechać i przekonać się na własne oczy, jak wygląda praca górników pod ziemią. Kopalnia została założona w połowie XIX w. i jest ważnym punktem Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.

Ale węgiel to znacznie więcej niż przemysł energetyczny. To także kultura. Od czasów prehistorycznych węgiel był narzędziem wyrażania artystycznych emocji – tworzono nim rysunki naścienne w jaskiniach czy w późniejszym czasie szkice i rysunki, niewymagające dokładnego odwzorowania wielu szczegółów. Mistrzem rysunku w Polce był m.in. Stanisław Wyspiański czy Stanisław Ignacy Witkiewicz. Węglem posługiwali się tak wielcy artyści jak Toulouse-Lautrec czy Pablo Picasso, który podczas wizyty w warszawie w 1948 r. narysował węglem, w jednym z mieszkań, warszawską syrenkę (symbol Warszawy).

Szczególnym rodzajem węgla jest najbardziej pożądany kamień świata – diament. To nic innego jak kryształki czystego węgla. Przezroczyste i bezbarwne po oszlifowaniu stają się drogocennymi brylantami. Z węgla kamiennego, nazywanego „czarnym złotem”, w połączeniu ze złotem i srebrem, powstaje też piękna biżuteria.

Węgiel znalazł swoje miejsce także w kosmetologii. Preparaty z węglem aktywnym oczyszczają skórę, włosy…a nawet zęby. Można go zatem znaleźć w kremach, balsamach, żelach, pastach do zębów czy szamponach do włosów.

Również medycyna sięga po węgiel. Tak zwany węgiel leczniczy wykorzystywany jest w medycynie. Jest znanym i tradycyjnym panaceum na kłopoty żołądkowe.

Choć obecnie węgiel ma złą sławę jako nieekologiczny sposób wytwarzania energii cieplnej, to jego dobre imię mogą przywrócić nowe technologie, których celem jest wykorzystanie węgla, minimalizujące negatywny wpływ jego spalania na środowisko.

Jego innowacyjną odmianą jest grafen. To materiał, który zmieni cywilizację. Cechuje go lekkość, elastyczność i niebywała wytrzymałość (kilkaset razy bardziej odporny od stali). Przewodzi prąd i przepuszcza światło. Mówiąc grafen myślimy o szybszych, mniejszych, komputerach, kamizelkach kuloodpornych, sztucznych zastawkach serca czy…statkach kosmicznych. Naukowcy z całego świata głowią się nad technologią produkcji, dzięki której grafen stanie się powszechny. Polacy stoją na czele tej stawki.

Opracowanie:

Joanna Jakubiak

Rysunki:

Amalka Malinowska